اقلیم و معماری کردستان

موضوع : اقلیم و معماری کردستان

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

اقلیم معماری کردستان :
پیشگفتار :
استان کردستان همواره در طول تاريخ ; عنوان يک منطقه حساس را داشته و در برگيرنده آثار کهن و قديمي بوده است.
آثار تاريخي و معماري استان کردستان به دليل وقوع جنگ تحميلي آسيب هاي زيادي ديده ولي اين منطقه هنوز آثار و نشانه هايي از دوره هاي مختلف تاريخي همراه خود دارد.
بيشترين آثار تاريخي و جاذبه هاي معماري اين استان را قلعه ها و پل هاي تاريخي ، عمارت هاي اعيان و اشراف و غارهاي باستاني تشکيل مي دهند.
غار معروف کرفتو در محدوده استان کردستان قرار گرفته و از مهم ترين و باستاني ترين غارهاي ايران به شمار مي آيد. در روي کتيبه هاي اين غار متوني نقش بسته که از اين غار به عنوان معبد هراکلوس (هرکول) نام برده شده است. ساختمان اين غار را به دوران اشکاني و حدود قرن سوم پيش از ميلاد نسبت مي دهند.
سد باستاني شو در بانه که در نزديکي روستاي "شو" واقع شده ، از آثار دوره ساساني و تپه قلعه زيويه در سقز نمايان گر عظمت معماري در سه هزارسال پيش در اين منطقه است.
سنگ نبشته معروف اورامانات که در سينه کوه زينانه و در طاق نمايي به ارتفاع 170 و پهناي 150 سانتي متر قرار گرفته ; به صورت هلالي حجاري و کنده کاري شده و از ديگر آثار قابل توجه اين منطقه به شمار مي رود.
پل هاي قديمي چون پل چم گردلان ، پل قجور ، پل صلوات آباد و پل قشلاق در استان کردستان از ديگر بناهاي تاريخي اين منطقه به شمار مي روند.  روستاي اورامانات تحت مرکز دهستان اورامانات که در جنوب باختري شهرستان مريوان قرار دارد ، از ديگر مکان هاي ديدني کردستان به شمار مي رود.
خانه هاي روستا از سنگ و اغلب به صورت خشکه چيني و پلکاني ساخته شده است.
روستاي درکي نيز در فاصله 42 کيلومتري جنوب خاوري مريوان و در يک منطقه  پاي کوهي استقرار يافته است.  کوه ها، دره ها ، پوشش گياهي و حيات وحش متنوع از جاذبه ها و عناصر طبيعي اين روستا به شمار مي آيند که اين منطقه را به مکاني ديدني تبديل کرده است.
بازار بيجار در بافت قديمي شهر بيجار واقع شده و از آثار دوره قاجاريه مي باشد . همچنين بازار سنندج و آصف نيز دو بازار معروف که به سبک معماري دوره صفويه ساخته شده ، از ديگر ديدني هاي معماري استان کردستان به شمار مي روند.  قلعه قمچقاي در 12 کيلومتري روستاي قمچقاي از توابع بيجار واقع شده است. اين قلعه بي مانند از دژهاي باستاني و بسيار کهن کردستان به شمار مي رود و در شمار شاهکارهاي باارزش تاريخي که از گذشته هاي دور به يادگار مانده است . مسجد دار الاحسان يا مسجد جامع سنندج نيز از بناهاي تاريخي و معماري استان کردستان است .  قرآن نفيس نگل که به خط کوفي و روي پوست نوشته شده از جايگاه خاص معنوي و ارزش هاي تاريخي برخوردار است. بر اساس روايات موجود اين قرآن که در روستاي نگل در نزديکي سنندج نگهداري مي شود ، يکي از چهار قرآني است که در قرون اوليه اسلامي نوشته شده و به چهار اقليم جهان فرستاده شده است.
عمارت هاي قديمي و اعياني که در دوره هاي مختلف تاريخي توسط افراد مختلف ساخته شده ; بخش ديگري از جاذبه هاي معماري و تاريخي استان کردستان را تشکيل مي دهند .  خانه سالار سنندجي که امروزه به موزه سنندج تبديل شده ، بسيار زيبا و ديدني طراحي شده و امروزه به يکي از جاذبه هاي مهم گردشگري اين استان تبديل شده است . شيوه و سبک معماري و ساخت اين عمارت نشان از معماري عصر قاجاريه دارد .
خانه آصف وزيري که از ديگر بناهاي ديدني سنندج است نيز در مرکز شهر واقع شده و داراي سبک معماري زيبا و منحصر به فرد و در نوع خود بسيار هنرمندانه و زيبا ساخته شده است.
مقدمه :
 استان کردستان همواره در طول تاریخ؛ عنوان یک منطقه ی حساس را داشته و در برگیرنده ی آثار کهن و قدیمی بوده است. آثار تاریخی و معماری استان کردستان به دلیل وقوع جنگ تحمیلی آسیب های زیادی دیده اند ولی این منطقه هنوز آثار و نشانه هایی از دوره های مختلف تاریخی همراه خود دارد.
بیش ترین آثار تاریخی و جاذبه های معماری این استان را قلعه ها و پل های تاریخی، عمارت های اعیان و اشراف و غارهای باستانی تشکیل می دهند. غار معروف کرفتو در محدوده استان کردستان قرار گرفته و از مهم ترین و باستانی ترین غارهای ایران به شمار می آید. در روی کتیبه های این غار متونی نقش بسته که از این غار به عنوان معبد هراکلوس (هرکول) نام برده شده است. ساختمان اين غار را به دوران اشکانی و حدود قرن سوم پيش از ميلاد نسبت می دهند.
سد باستانی شو در بانه که در نزدیکی روستای «شو» واقع شده است از آثار دوره ی ساسانی است و تپه قلعه ی زیویه در سقز نمایان گر عظمت معماری در سه هزارسال پیش در این منطقه است. سنگ نبشته معروف اورامانات که در سینه کوه زینانه و در طاق نمایی به ارتفاع 170 و پهنای 150 سانتی متر قرار گرفته؛ به صورت هلالی حجاری و کنده کاری شده است و از دیگر آثار قابل توجه این منطقه به شمار می رود.
پل های قدیمی چون: پل چم گردلان، پل قجور، پل صلوات آباد و پل قشلاق در استان کردستان ازدیگر بناهای تاریخی این منطقه به شمار می روند.
 روستای اورامانات تخت مركز دهستان اورامانات که در جنوب باختری شهرستان مريوان قرار دارد از دیگر مکان های دیدنی استان کردستان به شمار می رود. همه ی خانه های روستا از سنگ و اغلب به صورت خشكه چينی و پلكانی ساخته شده است. روستای دركی نیز در فاصله 42 كيلومتری جنوب خاوری مريوان و در يک منطقه ی پای كوهی استقرار يافته است. كوه ها، دره ها، پوشش گياهی و حيات وحش متنوع از جاذبه ها و عناصر طبيعی این روستا به شمار می آیند که این منطقه را به مکانی دیدنی تبدیل کرده است.
بازار بيجار که در بافت قديمی شهر بيجار واقع شده و از آثار دوره قاجاريه است و بازار سنندج و آصف نیز دو بازار معروف است كه به سبک معماری دوره صفويه ساخته شده و از دیگر دیدنی های معماری استان کردستان به شمار می روند.
 قلعه قمچقای در 12 كيلومتری روستای قمچقای از توابع بيجار واقع شده است. اين قلعه ی بی مانند از دژهای باستانی و بسيار كهن كردستان به شمار می رود و در شمار شاهكارهای باارزش تاريخی است كه از گذشته های دور به يادگار مانده است.
مسجد دار الاحسان یا مسجد جامع سنندج نیز از بناهای تاريخی و معماری استان کردستان است که ارزش های گردشگری نیز دارد. قرآن نفيس نگل که به خط کوفی و روی پوست نوشته شده از جايگاه خاص معنوی و ارزش های تاریخی برخوردار است. بر اساس روايات موجود این قرآن که در روستای نگل در نزدیکی سنندج نگه داری می شود، يكی از چهارقرآنی است كه در قرون اوليه اسلامی نوشته شده و به چهار اقليم جهان فرستاده شده است.
عمارت های قدیمی و اعیانی که در دوره های مختلف تاریخی توسط افراد مختلف ساخته شده اند؛ بخش دیگری از جاذبه های معماری و تاریخی استان کردستان را تشکیل می دهند. خانه سالار سنندجی که امروزه به موزه سنندج تبدیل شده است بسیار زیبا و دیدنی طراحی شده و امروزه به یکی از جاذبه های مهم گردشگری این استان تبدیل شده است. شيوه و سبک معماری و ساخت اين عمارت نشان از معماری عصر قاجاريه دارد
خانه آصف وزيری که از دیگر بناهای دیدنی سنندج است نیز در مرکز شهر واقع شده و دارای سبک معماری زيبا و منحصر به فردی است و در نوع خود بسيار هنرمندانه و زيبا ساخته شده است.
هویت پنهان در معماری ناشناخته غرب ایران   
در نواحی کردستان، کرمانشاه و آذربایجان‌غربی مناطقی با بافتی ساده اما حیرت‌انگیز وجود دارد که می‌توان مؤلفه‌های واقعی معماری منطقه را در آنها شناسائی کرد. مؤلفه‌هائی که هویت پنهان این معماری را در خود حفظ کرده و اینک زمان باز شناخت آنها فرا رسیده است.       
دراین مقاله معماری منطقه غرب کشور به‌ویژه روستاهای کوهستانی این منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش اول مقاله ساختار معماری منطقه معرفی شده و در بخش دوم بخش‌هائی مشخص از این مناطق به لحاظ بافت معماری و شهرسازی و جزء فضاهای تشکیل دهنده، تحلیل شده است. در بخش پایانی نیز تشابهات بنیادین این معماری با برخی از سبک‌های بین‌المللی مورد مقایسه قرار گرفته است.پرافتخار این سرزمین آغاز شده و همچنان متداوم است. در نواحی کردستان، کرمانشاه و آذربایجان‌غربی مناطقی با بافتی ساده اما حیرت‌انگیز وجود دارد که می‌توان مؤلفه‌های واقعی معماری منطقه را در آنها شناسائی کرد. مؤلفه‌هائی که هویت پنهان این معماری را در خود حفظ کرده و اینک زمان باز شناخت آنها فرا رسیده است. البته در این مقاله به لحاظ محدودیت، امکان بررسی همه‌جانبه این معماری میسر نیست، لذا سعی می‌شود، این نوشتار آغازی باشد بر مسیر تحقیق و پژوهش در این زمینه.
شنائی با سوابق معماری منطقه 
محدوده مورد نظر این پژوهش ناحیه غرب ایران در کنار سلسله جبال زاگرس در گستره‌ای از استان‌های آذربایجان‌غربی، کردستان و کرمانشاه می‌باشد. ارارتوها نژادی از اقوام اولیه ایرانی بوده‌اند که در حدود  ۱۵۰۰  الی  ۱۰۰۰  پیش از میلاد در این منطقه ساکن شده و نخستین نشانه‌های معماری به‌دست آمده، متعلق به آنان می‌باشد.ساختار ابتدائی معماری ارارتوها متکی به تیر و ستون در فضاهائی که به احتمال فراوان، کاربری مذهبی (معبد) داشته‌اند؛ پایه و مبنای معماری این ناحیه تا قرن‌های متمادی بوده است.
فهرست مطالب
پیشگفتار
مقدمه
هویت پنهان در معماری ناشناخته غرب ایران
شنائی با سوابق معماری منطقه
۱) ویژگی‌های معماری کوهستانی
۱.۲) اهم ویژگی‌ها
۱.۲.۱) جهت‌یابی روستا، نحوه استقرار
۱.۲.۲) مسیرهای حرکتی:
۱.۲.۳) تعریف مرکز:
۱.۲.۴) تیپولوژی عمومی مسکن:
۱.۳) مصالح:
۱.۴) مراحل ساخت:
۲) فضاهای معماری مسکونی
۳) نگاهی به معماری ارگانیک ـ راهکاری جهت تبیین معماری منطقه
۴) برخی از ویژگی‌های معماری اورامان ـ تطبیق با اصول ارگانیک
۴.۱) حداقل دخالت در محیط طبیعی
۴.۲) تلفیق ساختمان با محیط طبیعی به‌گونه‌ای که مکمل یکدیگر باشند:
۴.۳) تلفیق فضای داخل و خارج
۴.۴) استفاده از مصالح طبیعی
آثار معماری استان
تصویر عمارت آصف دیوان
تصویر عمارت و باغ آیت الله مردوخ
خانه آیت الله شیخ محمد مردوخ کردستانی
تصویر عمارت احمد زاده
تصویر عمارت امجدالاشراف
عمارت سرهنگ آزموده اردلان
مجموعه عمارت شیخ محمد باقرغیاثی
عمارت آصف
عمارت و باغ آیت الله مردوخ
عمارت امجد الاشراف
خانه گله داری
خانه مجتهدی
عمارت مشیر دیوان
خانه معمار باشی
عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام
عمارت ملک التجار
عمارت وکیل الملک
نتایج
منابع و ماخذ